ОРТА БІЛІМ БЕРУ ҰЙЫМДАРЫНДА ИНКЛЮЗИЯНЫ ДАМЫТУДЫҢ НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІЗДЕРІ

«Білім

беру

саласындағы

Негізгі идеясы: білім берудің жалпыға

кемсітушілікке қарсы күрес

қолжетімділігіне және

оқыту сапасына

туралы»

БҰҰ Конвенциясы

қатысты тең жағдайларға құқық.

(1960 ж.)

ҚР  Үкіметімен  2016     жылдың  қаңтар

айында ратификацияланды.

«Бала құқықтары туралы»

Негізгі   идеясы:   қандай      да   бір

БҰҰ Конвенциясы (1989 ж.)

кемсітушіліксіз тегін және міндетті білім

алу құқығы ҚР Үкіметімен 1994 жылдың

маусым айында ратификацияланды.

Барлығына арналған

білім

Негізгі     идеясы:  барлық  адамдарға     –

декларациясы (1990 ж.)

балаларға,      жастарға,   ересектерге   –

олардың

базалық

білім

алу

қажеттіліктерін

қанағаттандыруға

арналған білім алуға мүмкіндік беру.

«Ерекше қажеттіліктері бар

Негізгі     идеясы:  білім  беру     саласында

тұлғалардың

білім

беру

ерекше   қажеттілігі

бар

тұлғаларға

саласындағы

қағидаттар,

педагогикалық әдістер

негізінде

оларға

саясат

және

практикалық

жағдай жасауы тиіс мектептерде оқуға

қызмет туралы» Саламанка

қол жеткізу.

декларациясы (1994 ж.)

«Мүгедектердің  құқықтары

24-баптың     негізгі  идеясы:  Қатысушы

туралы»

БҰҰ Конвенциясы

мемлекеттер

мүгедектердің

білім

алуға

(2006 ж.)

құқықтарын     таниды.  Осы  құқықтарды

кемсітусіз және мүмкіндіктерінің теңдігі

негізінде іске асыру мақсатында

1

2

ҚР

Үкіметімен

2015

қатысушы

мемлекеттер

барлық

жылдың

ақпан

айында

деңгейлерде инклюзивті білім беруді және

ратификацияланды.

өмір бойы оқытуды қамтамасыз етеді, бұл

ретте:

a) адами әлеуетін, сондай-ақ қадір-қасиеті

мен өзін-өзі құрметтеу сезімдерін толық

дамытуға және адам құқықтарын, негізгі

бостандықтарын

және   адами

алуан

түрлілікті құрметтеуді күшейтуге;

b) мүгедектердің жеке басын, талантын

және

шығармашылығын,

сондай-ақ

олардың ақыл-ой мен дене қабілеттерін

толық көлемде дамытуға;

c) мүгедектерге еркін қоғам өміріне тиімді

Қазақстан Республикасының

30-бап

Конституциясы

(1995  жылы

1.   Азаматтардың

мемлекеттік

оқу

30

тамызда  республикалық

орындарында тегін орта білім алуына

референдумда қабылданды)

кепілдік  беріледі.  Орта     білім  алу

міндетті.

Мемлекет басшысы

Қамқорлығында

мүмкіндігі

шектеулі

Қ.

Тоқаевтың

2019  жылғы

балалары

бар

отбасыларға  ерекше

2

қыркүйектегі

Қазақстан

көңіл бөлінуі тиіс.

халқына Жолдауы

Біз

ерекше

қажеттіліктері

бар

адамдар

үшін

бірдей

мүмкіндік

жасауға міндеттіміз.

«Қазақстан

15-бап. Баланың бiлiм алуға құқығы

Республикасындағы баланың

1. Әрбiр баланың бiлiм алуға құқығы

құқықтары

туралы»

бар және Қазақстан

Республикасының

Қазақстан Республикасының

бiлiм  туралы  заңдарына     сәйкес  оған

2002

жылғы

8

тамыздағы

тегiн бастауыш, негізгі орта және жалпы

N 345 Заңы

орта  білім  және     конкурстық  негiзде

тегiн техникалық және кәсіптік, орта

білімнен     кейінгі  және  жоғары     бiлiм

алуға кепiлдiк берiледi.

3.  Арнаулы  педагогикалық  тәрбиенi

қажет

ететiн

кемтар

балаларға

мемлекеттiк     бюджеттен  белгiленген

стандарттар деңгейiнде олардың бiлiм

алуына     кепiлдiк  беретiн  қосымша

қаражат бередi.

«Кемтар

балаларды

15-бап. Кемтар балалардың құқықтары

әлеуметтiк

және

5)  кемтар  балалар     психологиялық-

медициналық-педагогикалық

медициналық-педагогикалық

түзеу арқылы қолдау туралы»

консультациялардың

қорытындысына

Қазақстан Республикасының

сәйкес

арнаулы

бiлiм

беру

2002

жылғы

11

шілдедегі

ұйымдарында      немесе   мемлекеттiк

N 343 Заңы

жалпы бiлiм беретiн оқу орындарында

тегiн

мектепалды  және     жалпы

орта

бiлiм алуға құқылы.

1

2

«Қазақстан

Республикасында

29-бап. Мүгедектерге бiлiм алуы және

мүгедектердi

әлеуметтiк

мектепке     дейiнгi  тәрбие  алуы     үшiн

қорғау туралы»

жағдайларды қамтамасыз ету.

Қазақстан

Республикасының

1. Мүгедектерге тегiн бастауыш, негізгі

2005 жылғы 13 сәуірдегі N 39

орта, жалпы орта бiлiм алуға кепiлдiк

Заңы

берiледi.

2.  Бiрiншi  және     екiншi  топтардағы

мүгедектер мен мүгедек балалар үшiн

техникалық және кәсіптік, орта білімнен

кейінгі  және  жоғары  білім     берудің

кәсіптік  оқу

бағдарламаларын

іске

асыратын ұйымдарға оқуға түсу кезiнде

Қазақстан     Республикасының  Үкiметi

белгiлейтiн мөлшерде қабылдау квотасы

көзделедi.

3. Мемлекеттiк бiлiм беру гранттарын

бюджеттiк қаржыландыру арқылы тегiн

мемлекеттiк     бiлiм  алуға  арналған

конкурсқа қатысқан кезде көрсеткiштері

бiрдей болған жағдайда медициналық

қорытындыға сәйкес тиiстi бiлiм беру

ұйымдарында оқуына болатын бiрiншi

және

екiншi

топтардағы

мүгедектердiң,

бала

кезiнен

мүгедектердiң,     мүгедек  балалардың

басым құқығы бар.

«Арнаулы

әлеуметтік

Осы Заң өмірлік қиын жағдайда жүрген

қызметтер

туралы»

адамдарға

(отбасыларға)

арнаулы

Қазақстан

Республикасының

әлеуметтік

қызметтер

көрсету

2008

жылғы

29

саласында

туындайтын

қоғамдық

желтоқсандағы N 114-IV Заңы

қатынастарды реттейді.

Арнаулы

әлеуметтік  қызметтер     –

өмірлік қиын жағдайда жүрген адамға

(отбасына)

туындаған

әлеуметтік

проблемаларды

еңсеру

үшін

жағдайларды

қамтамасыз ететін

және

оның қоғам өміріне қатысуына басқа

азаматтармен тең мүмкіндіктер жасауға

бағытталған қызметтер кешені.

1

2

1

2

«Білім туралы» Қазақстан

1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі

Республикасының

ұғымдар

2007 жылғы 27 шілдедегі №

7-4) білім алу үшін арнайы жағдайлар

319 Заңы

– ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар

адамдардың

(балалардың)

оларсыз

жалпы білім беретін оқу және білім беру

бағдарламаларын

меңгеруі

мүмкін

болмайтын, арнайы оқу бағдарламаларын

және оқыту әдістерін, техникалық және

өзге  де  құралдарды,     тыныс-тіршілігін,

сондай-ақ медициналық, әлеуметтік және

өзге

де

көрсетілетін

қызметтерді

қамтитын жағдайлар;

21-3) жоғары және (немесе) жоғары оқу

орнынан кейінгі білім беру ұйымы –

жоғары  және  (немесе)     жоғары  оқу

орнынан     кейінгі  білімнің  білім     беру

бағдарламаларын

іске  асыратын     және

ғылыми-зерттеу

қызметін

жүзеге

асыратын жоғары оқу орны;

21-7) инклюзивті білім беру – ерекше

білім беру қажеттіліктері мен жеке-дара

мүмкіндіктерін ескере отырып, барлық

білім алушылар үшін білім алуға тең

қолжетімділікті

қамтамасыз

ететін

процесс;

8-бап.

Білім

беру

саласындағы

мемлекеттік кепілдіктер

1

2

49-бап. Ата-аналардың және өзге де

заңды

өкілдердің

құқықтары  мен

міндеттері

1. Кәмелетке толмаған балалардың ата-

аналары мен өзге де заңды өкілдерінің:

1) баланың тілегін, жеке бейімділігі мен

ерекшеліктерін

ескере

отырып

білім

беру ұйымын таңдауға;

4) өз балаларын оқыту мен тәрбиелеу

проблемалары

жөнінде

психологиялық-медициналық-

педагогикалық

консультациялардан

консультациялық көмек алуға;

5)   балаларының

шарттық

негізде

қосымша қызмет көрсетулер алуына

құқығы бар.

«Мемлекеттік

білім

беру

8. Барлық білім беру ұйымдарына

ұйымдары     қызметкерлерінің

ортақ

жекелеген

лауазымдар

үлгі штаттарын және педагог

бойынша

білім

беру

ұйымдары

қызметкерлер

мен

оларға

қызметкерлерінің үлгі штаттары

теңестірілген

адамдар

29.  Білім  беру     ұйымдарында  қажет

лауазымдарының

тізбесін

болған

жағдайда

балаларды

бекіту  туралы»  Қазақстан

(тәрбиеленушілердің,

білім

Республикасы

Үкіметінің

алушылардың)     бейіндік  оқыту  мен

2008 жылғы 30 қаңтардағы N

тәрбиелеуге сәйкес келетін, сондай-ақ

77 Қаулысы

өткізілетін үйірмелік, спорт, емдеу іс-

шараларына

қарай

лауазымдардың

(директордың     бейін  бойынша  оқыту

жөніндегі

орынбасары,

әлеуметтік

педагог,      ұйымдастырушы   педагог,

әлеуметтік     талдаушы,  сүйемелдеуші,

көркемдік жетекші, костюмер, суретші,

киномеханик,      сахна   жұмысшысы,

музыкалық

аспаптардың

күйін

келтіруші, өндірістік оқыту шебері, дене

шынықтыру

және

еңбекке

баулу

жөніндегі     нұсқаушы,  қосымша  білім

беру педагогы, музыкалық жетекші,

1

2

мұрағатшы, экономист және басқалар)

штат бірліктері қосымша белгіленеді.

«Қазақстан Республикасында

Педагогтерге,      ата-аналарға,   ерекше

білім беруді және ғылымды

білім

берілуіне

қажеттілігі

бар

дамытудың 2020 – 2025

балаларға мобильді консультациялық-

жылдарға арналған

әдістемелік көмек енгізілетін болады.

мемлекеттік бағдарламасын

Кәсіби

стандарт

негізінде инклюзивті

бекіту туралы» Қазақстан

білім беру жағдайында жұмыс істейтін

Республикасы Үкіметінің

педагогтер

(пән

мұғалімдері,

2019 жылғы 27

педагогтер, педагог-ассистенттер және

желтоқсандағы № 988

басқалар) үшін біліктілік талаптары

қаулысы

жаңартылады.

Мектептер

мен

колледждер

ерекше

білім

берілуіне

қажеттіліктері  бар

инклюзивті

ортада

балаларға

қолдау

көрсететін

тиісті

мамандармен

қамтамасыз етілетін болады.

«Тиісті     үлгідегі  білім  беру

5.  Жеке  тұлғаның     қажеттіліктері  мен

ұйымдары қызметінің үлгілік

мүмкіндіктерін     ескере  отырып,  оқу

қағидаларын бекіту туралы»

бағдарламаларының     мазмұнына,  білім

Қазақстан

Республикасы

алудың

қолжетімділігіне

жағдайлар

Білім

және

ғылым

жасалуына

қарай  барлық

деңгейлерде

министрінің 2018

жылғы 30

оқыту      күндізгі,   сырттай,   кешкі,

қазандағы № 595 бұйрығы.

экстернат  және  ерекше     білім  беру

қажеттілігі бар адамдар (балалар) үшін

қашықтықтан

оқыту

нысандарында

жүзеге асырылады.

6.  Мемлекет  инклюзивті     білім  беру

мақсаттарын іске асыра отырып, білім

берудің

барлық

деңгейлерінде ерекше

білім беру қажеттілігі бар азаматтарға

олардың  білім  алуына,дамуындағы

ауытқуды

түзетуіне

және

әлеуметтік

бейімделуіне

арнайы

жағдайлар

жасауды қамтамасыз етеді.

1

2

1

2

«Мектепке дейінгі, орта білім

Осы  бұйрыққа  сәйкес     білім  беру

беру     ұйымдарын,  сондай-ақ

ұйымдарының

барлық

санаттағы

арнайы білім беру ұйымдарын

балалар үшін білім беру ұйымдарында

жабдықтармен және жиһазбен

түзету-дамыту     ортасын  құру  үшін

жарақтандыру

нормаларын

жабдықтармен

және

жиһазбен

бекіту

туралы»   Қазақстан

қамтамасыз етіледі.

Республикасы

Білім

және

Компьютерлік

түзету-дамыту

ғылым

министрінің

2016

ойындары

мен

бағдарламалары

жылғы 22 қаңтардағы № 70

дамуында

кемістігі

бар

балалардың

бұйрығы

даму

ерекшеліктерін

ескеруі

және

осындай

балаларға

қажетті

арнайы

қадамдық

дамытушы

оқытуға

бағытталуы тиіс. Олар ойын процесінде

бір

немесе

бірнеше

мақсаттарды

бағындыруы керек:

«Орта,      техникалық   және

3-тарау.     Жаңартылған  орта  білім

кәсіптік, орта білімнен кейінгі

мазмұны

бойынша

білім

білім  беру  ұйымдары

үшін

алушылардың үлгеріміне ағымдық

білім алушылардың үлгеріміне

бақылау жүргізудің тәртібі

ағымдағы бақылауды, оларды

14-8. Ерекше білім берілуіне қажеттілігі

аралық

және

қорытынды

бар білім алушыларды бағалау кезінде

аттестаттауды

өткізудің

мұғалім сараланған және/немесе жеке

үлгілік

қағидаларын

бекіту

тапсырмаларды қолданады, сондай-

туралы»

Қазақстан

ақ

білім

алушының

ерекшеліктерін

Республикасы

Білім

және

есепке ала отырып, оның ішінде жеке

ғылым

министрінің

2008

оқу

бағдарламаларын      іске

асыру

жылғы 18 наурыздағы № 125

кезінде

бағалау

критерийлеріне

Бұйрығы

өзгерістер енгізеді.

1

2

1

2

61.  Жазбаша  емтихан     өтіп  жатқан

кезеңде      (диктанттан   басқа)   білім

алушының

5

минутқа

сынып

бөлмесінен шығуына рұқсат беріледі.

Ондай

жағдайда

ол

жұмысын

Комиссияға

тапсырады,

емтихан

жұмысына

білім

алушының

шығып

келген уақыты жазылады.

Ерекше

білім

берілуіне

қажеттілігі

бар балалар үшін үзіліске арналған

ұзақтау уақыт ұсынылады.

«Мектепке дейінгі тәрбие мен

3. Педагогикалық кеңес:

оқыту, бастауыш, негізгі орта,

1) оқу-тәрбие жұмыстарын жоспарлау

жалпы

орта

және  қосымша

және іске асыру;

білім

беру

ұйымдарында

2) жұмыс оқу жоспарларын бекіту;

педагогикалық

кеңес

3)  білім  беру     қызметтерін  ұсыну

қызметінің

және

оны

сайлау

сапасы;

тәртібінің үлгілік қағидаларын

4) инклюзивті, арнайы білім беруді

бекіту

туралы»

Қазақстан

қамтамасыз

ету

үшін

білім

Республикасы

Білім

және

алушылардың

(тәрбиеленушілердің)

ғылым

министрінің  міндетін

үлгерімі

және

психологиялық-

атқарушының 2008 жылғы 16

педагогикалық

даму

ерекшеліктері

мамырдағы № 272 бұйрығына

туралы

алынған

деректердің

өзгерістер енгізу туралы

негізінде

білім

алушылардың

Қазақстан Республикасы Білім

(тәрбиеленушілердің)

жеке

және ғылым министрінің 2018

ерекшеліктері ескеріліп, оқу-тәрбие

жылғы  2  шілдедегі     №  317

және     түзету-дамыту  жұмыстарын

бұйрығы

ұйымдастыруға

ұсынымдар

әзірлеу

мәселелерін қарастырады.

«Педагог

қызметкерлер  мен

Білім беру ұйымдары осы бұйрықтың

оларға

теңестірілген

негізінде

педагог

қызметкерлер  мен

тұлғалардың

оларға

теңестірілген

тұлғалар

лауазымдарының

үлгілік

лауазымдарының

бекітілген

үлгілік

біліктілік

сипаттамаларын

біліктілік

сипаттамаларын

ескере

бекіту туралы»

отырып, педагогикалық кадрларға

Қазақстан Республикасы Білім

және ғылым министрінің 2009

жылғы  13     шілдедегі  N  338

Бұйрығы

1

2

қажеттілікті  қанағаттандырады.

Олар

меншік

нысанына,

ведомстволық

бағыныстылығына

және

ұйымдық-

құқықтық

нысанына

қарамастан

білім

беру  органдарының

қолдануы

үшін

міндетті:

білім беру ұйымдарында олардың рөлі

мен орнын айқындайтын құрылымдық

бөлімшелер туралы ережелерді жасау;

қызметкерлердің

міндеттерін,

құқықтары

мен

жауапкершілігін

бекітетін лауазымдық нұсқаулықтарды

әзірлеу;      кадрларды   іріктеу   мен

орналастыру,

олардың

дұрыс

пайдаланылуын

бақылауды

жүзеге

асыру;

білім

беру

ұйымдары

қызметкерлерін аттестаттаудан өткізу.

Кәсіби

құзыреттілігін

айқындай

отырып,

біліктілікке

қойылатын

талаптар:

1) «Педагог»: ... білім алушылардың

қажеттіліктерін

ескере

отырып,

тәрбиелеу мен оқытудың жеке тәсілін

жүзеге асыру, кәсіптік-педагогикалық

қарым-қатынас

негіздерін

білу,

цифрлық білім ресурстарын қолдану.

«Арнайы білім беру ұйымдары

Балалардың     ПМПК-ға  жіберілуі  ата-

түрлерінің қызметінің үлгілік

аналарының (заңды өкілдерінің),

білім

қағидаларын бекіту туралы»

беру ұйымдарының,

денсаулық сақтау

Қазақстан Республикасы Білім

ұйымдарының      бастамасымен

ата-

және ғылым министрінің 2017

анасының (заңды өкілдерінің)

келісімі

жылғы 14  ақпандағы № 66

арқылы жүзеге асырылады.

бұйрығы.

1

2